6. Sınıf 4. Ünite 1. Bölüm maddenin tanecikli yapısı ile ilgili konu anlatımı. Maddenin tanecikli yapısının farklılıkları sebebi ile katı, sıvı ve gaz hallerdeki gözlenen özellikleri öğreneceğiz. Geçen yıl öğrendiğimiz hal değişim bilgilerinin üzerine biraz daha ekleyerek hal değişiminde taneciklerin birbirine göre uzaklıklarını göreceğiz.
MADDENİN TANECİKLİ YAPISI
TANECİKLİ YAPI
- Katı, sıvı ve gaz farketmeksizin her madde taneciklerden oluşmuştur.
- Maddeleri oluşturan taneciklerin birbirine yakınlığı ve uzaklığı farklı hallerde olmasına neden olmaktadır.
- Tanecik uzaklıkları farklı olan maddenin hallerinde maddeler farklı özellikte bulunmaktadır.
- Maddenin tanecikli yapısı sonucu üç farklı hareket yapabilmektedir.Bunlar
- Titreşim: Taneciklerin konumları değişmeden oldukları yerde yaptığı harekettir.
- Dönme hareketi: Maddeleri oluşturan taneciklerin kendi etrafında yaptığı dönme hareketine denir.
- Öteleme: Madde taneciklerinin bulundukları konumdan başka yere hareket etmesine denir. Yani kısaca yer değiştirme diyebiliriz.
1 – KATILARDA TANECİK YAPISI
- Katı tanecikleri birbirine çok yakın olduğu için hareket etmeleri çok zordur.
- Katı maddeler sadece titreşim hareketi yapabilirler, dönme ve öteleme hareketi yapamazlar.
- Katı tanecikler arasında boşluk yok denecek kadar az olduğu için katılar sıkıştırılamaz.
2 – SIVILARDA TANECİK YAPISI
- Sıvı tanecikler arasındaki boşluk katılara göre biraz daha fazladır bu sebeple katılara göre farklı hareket edebilir.
- Sıvı maddeler titreşim, dönme ve öteleme hareketi yapabilirler.
- Sıvı tanecikler arasındaki boşluklar olsa dahi çok az olduğu için sıvılar sıkıştırılamaz kabul edilir.
3 – GAZLARDA TANECİK YAPISI
- Gaz tanecikleri arasındaki boşluk çok fazladır.
- Gaz maddeler titreşim, dönme ve öteleme hareketi yapabilirler.
- Gaz tanecikleri arasındaki boşluk çok fazla olduğu için rahatlıkla sıkıştırılarak sıvı hale getirilebilir.
Hangi Maddeler Sıkıştırılabilir?
- Maddenin katı, sıvı ve gaz taneciklerinin yapabildiği hareketlerin aslında taneciklerin birbirine yakınlığı ile ilgili olduğunu farkettik.
- Katı ve sıvı haldeki maddenin tanecikleri birbirine çok yakın iken gaz haldeki maddelerin tanecikleri birbirine çok uzaktır.
- Katı maddeler sıkıştırılamaz iken sıvı maddeler yok denecek kadar az sıkıştırılır kabul edilir.
- Sıkıştırılabilmeye en uygun maddeler gazlardır ve gazlar sıkıştırıldığında sıvı hale dönmektedir.
Ev tüpü, yangın söndürücü, deodorantlarda sıkıştırılmış gazlar sıvı halde bulunmaktadır. Bunların kapakları açıldığında sıvılar direk gaz hale dönüşmektedir.
Hal Değişimi İle Maddeler Nasıl Değişir?
- 5. Sınıfta hal değişimlerini görmüştük. Hal değişimleri ısı alış veriş sonucu gerçekleşir.
- Bu dersimizde ise hal değişimi sonrası taneciklerin nasıl değiştiğini göreceğiz.
- Hal değişiminde sıcaklık arttıkça tanecikler hareketlenir ve birbirinden uzaklaşır.